maandag 15 oktober 2007

De gustibus non disputandum


Dit weekend in een krant gelezen dat de Romeinen het toch niet bij het rechte eind hadden met hun de gustibus non est disputandum, want dat dat disputare wel verrassende inzichten kon teweeg brengen. Ineens kreeg ik zin om eens op te zoeken van wie die bekende uitspraak nu wel kwam. Mijn pockets met Latijnse citaten (Westerhuis en Bartelink) gaven geen auteur, wat ik vreemd vond, want 'normaal' doen ze dat wel. Dus maar gaan googlen, en kijk, dit blijkt een buitengewoon populaire spreuk te zijn, tot ver buiten de grenzen.
Natuurlijk zijn er heel wat sites die een uitleg geven, maar er zijn ook ontelbare stukjes op blogs enz. waar mensen het gebruiken in zijn bedoelde betekenis, gewoon, tussen neus en lippen door.

- The New Dictionary of Cultural Literacy, Third Edition. 2002. staat nummer 1 bij Google. Zo leert een Engelstalige de uitspraak van De gustibus non est disputandum: 'day GOOS-ti-boos nohn est dis-poo-TAHN-dem'.
Het laatste -dum blijkt hier een andere uitspraak te hebben dan de andere u's (?). 

 - Op mijn oorspronkelijke vraag 'Van wie is deze uitspraak' krijg ik een gedegen antwoord van Wikipedia italiana:
Contrariamente a quello che si potrebbe pensare, il detto non proviene dai classici latini (in passato era stato attribuito a Cicerone) che mai - a detta degli studiosi di questa lingua - avrebbero fatto ricorso al pleonastico e ridondante est limitandosi ad un più semplice de gustibus non disputandum. In ragione di ciò, si considera che la frase possa trarre la sua origine dalla parlata aulica, e ridondante, appunto, in voga presso i dotti medievali. Da allora la locuzione è rimasta nel repertorio del cosiddetto latino maccheronico. (-)
Con la locuzione latino maccheronico si intende un modo per lo più scherzoso di scimmiottare la lingua latina, utilizzando desinenze ed assonanze proprie del latino applicate a radici e lemmi della lingua italiana (o a dialetti di questa), ed un genere letterario italiano che presenta questa caratteristica allocutiva.Dus niet van Cicero, maar eerder van middeleeuwse oorsprong, en het zou tot het latino maccheronico behoren, een mengtaal van Latijn en Italiaans. Zo te zien aan de uitleg denk ik niet dat je het kunt vergelijken met ons potjeslatijn. Het verrassende is, dat Wikipedia ook het oerklassieke (dacht ik) De minimis non curat praetor tot dat 'maccheronico' laat behoren.

- Ook een Oekraïense reclameman kent zijn Latijn, klik maar eens hier een woord in de onderste lijn aan, en je ziet over welke gustibus het bij hem gaat. (Het is een keurige website, hoor.)

- Een Hans Groen heeft nog een andere oorsprong van de spreuk gevonden, en de oorspronkelijk bedoelde betekenis: 'over wansmaak valt niet te twisten'. Hij haalt er Kant bij en een Franse filoloog Patrick d’Orreur, dus dat klinkt degelijk ;-). There is also an English version of this text.

- De Accademia Italiana Gastronomia Storica heeft - uiteraard - een gastronomische verklaring van de spreuk en, ziedaar, nu zitten we toch in volle klassieke periode, want wie heeft die voor het eerst in de mond genomen: Giulio Cesare.
Wat ik begrepen heb uit deze tekst (let wel, mijn Italiaans staat maar in het beginstadium, maar u kunt ter plaatse controleren of het klopt wat ik zeg) is, dat 1° de Milanezen blijkbaar al het recept van asperges op zijn Vlaams kenden en 2° dat zij deze magnifico piatto di asparagi al burro voorzetten aan Caesar en zijn medewerkers. De gasten vonden dit maar niks, want Romeinen kenden boter alleen als een middel om zich in te zalven (ik zeg alleen wat ik daar lees...) en lieten dit duidelijk merken. En dus zei Caesar tot zijn onbeschofte vrienden de gevleugelde woorden... Juist.

 - Dit vond ik met de zoekmachine. Zonder verdere commentaar: KRISTAL, M. B. Placentophagia: A biobehavioral enigma (or De gustibus non disputandum est). NEUROSCI. BIOBEHAV. REV. 4(2) 141-150, 1980.

- Tot slot wil ik u een getuigenis van eigen bodem, met de uitgebreidere titel De gustibus et coloribus non disputandum, niet onthouden, want uit het leven gegrepen. De auteur sluit af met: Je moet de tabak niet altijd hetzelfde verwijten. Voor de ene mens is het goed, voor de andere kan het diens dood betekenen, net als alcohol. Okee ?

Geen opmerkingen: