maandag 17 december 2007

Nieuw op de CyCadewebsite
Grafgedichten voor kinderen

Afl.4

Nog maar net riep het nieuwsbericht over een studiegenoot, René Jacobs, verre herinneringen op, aan een fantastische periode van vrijheid, met de enige plicht 'er ieder jaar door te zijn'.
Maar het houdt dus niet op.

Volgende wachtende in memory lane was de thesis, hét bewijs dat een jonge, maar rijpe, academicus klaar is om in het echte leven te stappen. Enkele decennia al staat dit bewijs in mijn boekenkast, onaangeroerd: ik heb het tenslotte zelf geschreven, waarom zou ik het nog opendoen? Ik niet, maar wel Erik, zoon nr. 2 (maar hier nr.1!), die het mij in electronisch formaat, met aanklikregister, dit weekend gepresenteerd heeft als vroegtijdig kerstgeschenk. Ik heb het op mijn website geplaatst, want voor mij heeft het nog iets, en eigenlijk, heel veel. Niet in het minst: herinneringen.

Bijdrage tot de studie der Griekse metrische grafschriften: grafgedichten voor kinderen (1968).

Toen schreef je nog een thesis. Met de hand, op papier. Waarna je op zoek ging naar de goedkoopste manier om het manuscript op zo weinig mogelijk exemplaren presentabel te laten drukken. Voor een 'Griekse' thesis was er dan één adres: Van Heirzeele (ik hoop dat ik zijn naam correct heb). Die huisde in het seminarie Grieks en had een netwerk van familieleden (zo leek het toch) die in hun vrije tijd thesissen typten voor studenten. Op stencils, want er moest 'gepolycopieerd' worden. Het was een perfecte samenwerking. Neef X tikte de 'normale' tekst in, overal spatie openlatend waar het Grieks moest komen. Dan verhuisde het hele zaakje (zo'n 140 stencils) naar Van Heirzeele, die het Grieks aanvulde op een 'machien' met twee klavieren, één met 'Europese' karakters, één met Griekse, waar ook de diacritische en epigrafische tekens te vinden waren. Hij had gelukkig ook ter plaatse het werk beschikbaar waaruit ik mijn teksten geput had. Het laatste karwei was het manueel nummeren van de pagina's en het invullen van de verwijzingen naar die pagina's. In de electronische versie niet zo duidelijk, want we hebben dat in potlood gedaan. En de spelling: dat heette toen de progressieve spelling. Zucht. Hoeveel spellingen nog hierna?

Wat zouden we zonder Van Heirzeele geweest zijn! Die vriendelijke bediende die altijd tot een babbeltje bereid was. Ik heb hem niet bedankt in mijn voorwoord, maar doe het alsnog hier, en van harte.

(Als ik de vorige regels herlees lijkt het alsof ik het over de middeleeuwen heb. Wat zijn we nu goed af met onze computers en printers. Eén uitstekend adres voor Grieks op je computer wil ik signaleren: Joop Jagers stelt het hier gratis ter beschikking. Houd er wel rekening mee dat hij een qwerty-toetsenbord gebruikt - US International.)

vrijdag 30 november 2007

Antieke munten


De handel in antieke munten is heel wat complexer dan ik dacht. Hier vind je een zeer grondige paper van een Nathan T. Elkins over dit onderwerp.

woensdag 28 november 2007

Nieuw op de CyCadewebsite
Petronius

Afl.3

Petronius is een auteur die ik altijd graag gelezen heb in de klas binnen het genre 'satire'. Er schoot jammer genoeg nooit veel tijd over voor Trimalchio naast de praatjes van Horatius en de epigrammen van Martialis. En toch is Petronius' Satyricon echte satire in de dubbele betekenis van het woord: de satura lanx, de typisch Romeinse literaire schotel met voor elk wat wils, én de satirische typering van karakters. Dat laatste heb ik uit Petronius' Satyricon overgehouden, met een keuze uit het 'Eetmaal bij Trimalchio'. Het leuke van deze teksten vind ik de verschillende soorten Latijn die je erin tegenkomt, van de bonte verzameling gasten uit alle uithoeken van het rijk, ieder met zijn eigen typische fouten tegen het Algemeen Beschaafd Latijn. Het geeft je leerlingen ook de aangename gewaarwording dat er toen dezelfde fouten gemaakt werden als zij nu maken. In de cursus 'Volkslatijn' van G. Sanders aan de UG, illo tempore, heb ik de smaak ervan te pakken gekregen. Ik ben van plan de taalkundige aantekeningen die ik ervan overhoud ook nog op de website te zetten.
Er is één nadeel in de klas: je moet heel veel vocabularium geven en ook veel taalkundige uitleg. Maar de typetjes en het alledaagse en tegelijk zo universele geleuter en geroddel zijn echt schitterend.
Ook hier: opmerkingen voor aanvulling of verbetering zijn van harte welkom.
Een vertaling van het Satyricon vind je hier.

maandag 26 november 2007

Leef verborgen


'Als je gelukkig wilt leven, moet je verborgen leven', was de wijze raad die Aristoteles destijds aan de tirannie meegaf.
Wees gerust, dit is niet de uitspraak van een classicus, maar van Jo Stremersch, financieel adviseur, vandaag in zijn column in De Standaard, de zelfverklaarde kwaliteitskrant ;-).

27-11-07
Naar aanleiding van een reactie op bovenstaand bericht hier nog een uitbreiding voor hen die het geluk/ongeluk gehad hebben geen Latijn of Grieks of filosofie gevolgd te hebben op school.De uitspraak gaat terug op de Griekse filosoof Epicurus, in het Grieks Lathe bioosas = Leef verborgen. Epicurus' idee was dat je moet streven naar geluk en dat streven valt niet te combineren met het openbare leven of politieke bedrijf. Stremersch situeert die uitspraak in zijn artikel in het jaar 343 v.C., 2 jaar vóór Epicurus' geboorte. Aristoteles was toen 40 jaar, maar het is weinig waarschijnlijk dat hij zo'n uitspraak gedaan zou hebben, want zijn opvattingen stonden ver van het atomisme van Democritus, waarop Epicurus zijn leer stoelde.
En tenslotte: in die tijd was er geen bewind dat men 'tirannie' noemde, in de klassieke betekenis van het woord. In de moderne betekenis van het woord misschien wel. Want Aristoteles is uit Athene gevlucht voor de gevangenneming die hem boven het hoofd hing wegens 'gebrek aan respect voor de goden'. De aanklacht kwam uit de hoek van politici die godsdienst gebruikten om tegenstanders te elimineren. Zoals met Socrates gebeurd is. Zo verandert 'democratie' in 'tirannie'.

dinsdag 20 november 2007

Nieuw op de CyCadewebsite
Cicero's In Verrem

Afl. 2

Een derde thema bij de titel 'Goed Romeins bestuur', EEN SCHURK ALS GOUVERNEUR, is nu op de site geplaatst. Het betreft natuurlijk (uittreksels uit) Cicero's In Verrem, een schitterende redevoering, die ik in mijn lessen Retoriek bespreek bij het onderdeel 'juridische welsprekendheid' (genus iudiciale).
Op dit moment is het alleen een tekstbestand, de plaatjes die erbij horen is een karweitje voor later (hetzelfde geldt voor de Plinius- en Tacitusteksten). Ook kanttekeningen in verband met de retorische stijlfiguren wil ik er nog bij plaatsen. Teksten in vertaling kunnen dienen om een beter inzicht te geven in het verloop van de redevoering. Hier is een Engelse vertaling te vinden.
Voor sommigen onder u is er misschien wat te veel geknipt in de peroratio (onderdeel 184-189). Maar de quasi eindeloze aanroeping van allerlei goden en godinnen is echt te veel voor het geduld van de leerlingen, het behoort zeker niet tot de leefwereld nu, en de uitleg zou te veel de aandacht afleiden van Cicero's captatio benevolentiae waarin hij zijn kijk op zijn beroep formuleert en de persoonlijke noot op het einde, waarmee hij de slechtheid van de beschuldigde nog eens in de verf zet: ...ut mihique posthac bonos potius defendere liceat quam improbos accusare necesse sit, of, om te parafraseren met een anachronisme, laat in het vervolg deze kelk aan mij voorbijgaan.
Maar niets belet u om de 'gaten' in de tekst weer op te vullen.

zondag 11 november 2007

Nieuw op de CyCadewebsite

Afl. 1

Sinds een paar maanden ben ik - eindelijk - bezig met een grondige face-lift en schoonmaak van mijn website CyCade. Koppelingen verdwijnen soms ongelooflijk snel van het Net, maar goed, ik had het echt wel wat te lang laten aanslepen.
En voortgaande op dat elan heb ik een begin gemaakt met het coderen van een reeks teksten voor publicatie op de site - lesmateriaal en artikels. Het is nog maar een begin, maar nieuw op mijn website zijn nu:

  • MYTHE EN WERKELIJKHEID: DE EERSTE FOSSIELENVERZAMELAARS
    HERMES,
    Tijdschrift voor geschiedenis, jaargang 9, nummer 3, p 5-9 (2005)
    Een vijf, zes jaar geleden stootte ik op een artikel van Adrienne Mayor over de oude Grieken en fossielenvondsten. Ik vond het zo boeiend dat ik er voor mijn zesdejaars (Grieks) een lessenreeks van maakte. Misschien vind ik de moed om ook die reeks nog eens te bewerken voor de website, maar de algemene lijn vindt u al in mijn artikel.
  • Teksten met vocabularium rond GOED ROMEINS BESTUUR.
    Om inzicht te krijgen in de dagelijkse Romeinse leefwereld zijn de teksten van en over bestuurders een goed startpunt, omdat ambtenaren zich moeten bezig houden met de gewone onderdanen en daar zelf ook eigen gevoelens over hebben. Plinius' brieven bieden bijvoorbeeld een schat aan gegevens. In de gekozen teksten van Plinius en Trajanus komen problemen met gedetineerden, corruptie in de bouw en sanering van de waterhuishouding aan bod. Bij Tacitus vinden we dat het bestuur een typische mannenwereld is, waarin een 'vrouw' voor sommigen tot problemen leidt.
    Ik werk nog aan een keuze uit Cicero's In Verrem.
  • Als realia bij deze teksten over Romeins bestuur kan een OVERZICHT VAN DE ROMEINSE INSTELLINGEN dienen.
Eventueel commentaar is natuurlijk welkom: over een interessant aspect dat ik niet behandeld heb, of gewoon fouten.

.

zondag 4 november 2007

Het nieuwe Akropolismuseum


In The New York Times van 28 oktober staat een lovend artikel over de architect van het nieuwe Akropolismuseum, Bernard Tschumi. Je kunt er doorklikken op een aardige kleine slide show van het museum en de verhuizingswerkzaamheden. Of je klikt die link hier al aan.

maandag 15 oktober 2007

De gustibus non disputandum


Dit weekend in een krant gelezen dat de Romeinen het toch niet bij het rechte eind hadden met hun de gustibus non est disputandum, want dat dat disputare wel verrassende inzichten kon teweeg brengen. Ineens kreeg ik zin om eens op te zoeken van wie die bekende uitspraak nu wel kwam. Mijn pockets met Latijnse citaten (Westerhuis en Bartelink) gaven geen auteur, wat ik vreemd vond, want 'normaal' doen ze dat wel. Dus maar gaan googlen, en kijk, dit blijkt een buitengewoon populaire spreuk te zijn, tot ver buiten de grenzen.
Natuurlijk zijn er heel wat sites die een uitleg geven, maar er zijn ook ontelbare stukjes op blogs enz. waar mensen het gebruiken in zijn bedoelde betekenis, gewoon, tussen neus en lippen door.

- The New Dictionary of Cultural Literacy, Third Edition. 2002. staat nummer 1 bij Google. Zo leert een Engelstalige de uitspraak van De gustibus non est disputandum: 'day GOOS-ti-boos nohn est dis-poo-TAHN-dem'.
Het laatste -dum blijkt hier een andere uitspraak te hebben dan de andere u's (?). 

 - Op mijn oorspronkelijke vraag 'Van wie is deze uitspraak' krijg ik een gedegen antwoord van Wikipedia italiana:
Contrariamente a quello che si potrebbe pensare, il detto non proviene dai classici latini (in passato era stato attribuito a Cicerone) che mai - a detta degli studiosi di questa lingua - avrebbero fatto ricorso al pleonastico e ridondante est limitandosi ad un più semplice de gustibus non disputandum. In ragione di ciò, si considera che la frase possa trarre la sua origine dalla parlata aulica, e ridondante, appunto, in voga presso i dotti medievali. Da allora la locuzione è rimasta nel repertorio del cosiddetto latino maccheronico. (-)
Con la locuzione latino maccheronico si intende un modo per lo più scherzoso di scimmiottare la lingua latina, utilizzando desinenze ed assonanze proprie del latino applicate a radici e lemmi della lingua italiana (o a dialetti di questa), ed un genere letterario italiano che presenta questa caratteristica allocutiva.Dus niet van Cicero, maar eerder van middeleeuwse oorsprong, en het zou tot het latino maccheronico behoren, een mengtaal van Latijn en Italiaans. Zo te zien aan de uitleg denk ik niet dat je het kunt vergelijken met ons potjeslatijn. Het verrassende is, dat Wikipedia ook het oerklassieke (dacht ik) De minimis non curat praetor tot dat 'maccheronico' laat behoren.

- Ook een Oekraïense reclameman kent zijn Latijn, klik maar eens hier een woord in de onderste lijn aan, en je ziet over welke gustibus het bij hem gaat. (Het is een keurige website, hoor.)

- Een Hans Groen heeft nog een andere oorsprong van de spreuk gevonden, en de oorspronkelijk bedoelde betekenis: 'over wansmaak valt niet te twisten'. Hij haalt er Kant bij en een Franse filoloog Patrick d’Orreur, dus dat klinkt degelijk ;-). There is also an English version of this text.

- De Accademia Italiana Gastronomia Storica heeft - uiteraard - een gastronomische verklaring van de spreuk en, ziedaar, nu zitten we toch in volle klassieke periode, want wie heeft die voor het eerst in de mond genomen: Giulio Cesare.
Wat ik begrepen heb uit deze tekst (let wel, mijn Italiaans staat maar in het beginstadium, maar u kunt ter plaatse controleren of het klopt wat ik zeg) is, dat 1° de Milanezen blijkbaar al het recept van asperges op zijn Vlaams kenden en 2° dat zij deze magnifico piatto di asparagi al burro voorzetten aan Caesar en zijn medewerkers. De gasten vonden dit maar niks, want Romeinen kenden boter alleen als een middel om zich in te zalven (ik zeg alleen wat ik daar lees...) en lieten dit duidelijk merken. En dus zei Caesar tot zijn onbeschofte vrienden de gevleugelde woorden... Juist.

 - Dit vond ik met de zoekmachine. Zonder verdere commentaar: KRISTAL, M. B. Placentophagia: A biobehavioral enigma (or De gustibus non disputandum est). NEUROSCI. BIOBEHAV. REV. 4(2) 141-150, 1980.

- Tot slot wil ik u een getuigenis van eigen bodem, met de uitgebreidere titel De gustibus et coloribus non disputandum, niet onthouden, want uit het leven gegrepen. De auteur sluit af met: Je moet de tabak niet altijd hetzelfde verwijten. Voor de ene mens is het goed, voor de andere kan het diens dood betekenen, net als alcohol. Okee ?