zondag 27 januari 2019

Homerus in het nieuwe millennium


Dank zij Twitter, dat onterecht verguisde medium, heb ik nog maar pas een verborgen schat ontdekt.
Twitter is een doorgeefluik en wie er gebruik van maakt is zelf verantwoordelijk voor de gevolgen - niet dat luik. Dit voor wat het 'verguisd' betreft. En nu het 'verborgen'. Daar neem ik een aanloopje voor, want het was even delven.

Taalportret

De berichten op Twitter zijn wat mij betreft van het oor-in-oor-uit-type. Je kiest zelf wie je volgt, de leuke dus, maar echte verrassingen levert dat niet op, behalve wanneer iemand een bericht 'deelt' van een onbekende bron. De woordenwolken hieronder waren zo'n verrassing.

Links ziet u de Ilias, rechts de Odyssee. Een Madrileen (en zelfverklaarde Piraat ;-), Daniel Riaño Rufilanchas, heeft de woordenschat van beide werken in een 'word cloud'-maker gestopt (met weglating van 'functionele'* woorden en de 100 meest frequente woorden die in beide werken voorkomen) en een verrassend accuraat taalportret teruggekregen van het vechtersepos Ilias en het sociale epos Odyssee. Dit komt uit een twitterbericht van 23 januari.
{Voor degenen die geen Grieks gevolgd hebben op school: links zie je woorden als vechten, oorlog, paard, lans, manschappen, borst - en rechts huis, kamer, vrijer, gast, mens, (toe)spreken, wederkerig.}

Een vrachtlading lexica 

Enkele blogposts geleden was hier al een aantal 19e-eeuwse lexiconauteurs ter sprake gebracht: Gladstone, of all people, met zijn onderzoek naar de kleuren bij Homeros, en vader en zoon Mehler met hun Woordenboek bij Homerus. Die waren nog te werk gegaan op de oude wijze van de filoloog: bladzijde na bladzijde omdraaien en opschrijven wat ze belangrijk vonden. En nog in de 20e eeuw volgde de schrijver Karel van het Reve dezelfde analoge methode om de verzen van Homerus te lezen:  "...want sommige woorden heb ik het afgelopen jaar misschien wel dertig keer opgezocht in het onvolprezen Homerus-woordenboek van Mehler, en ik ken ze nog steeds niet." (In dit blogstukje

Maar Homerus heeft de millenniumwende overleefd. Je moet maar één keer doorklikken op de website van die Spaanse piraat en de Homeruslexica liggen voor het digitale grijpen - sinds een kleine week. Ze staan al op mijn harde schijf (voor het geval de Piraten niet winnen bij de verkiezingen ;-). Waar hij die electronische woordenschat van Ilias en Odyssee vandaan heeft is  op deze pagina te lezen. Hij zegt zelf dat er nog fouten in staan, het is een testversie, maar het lijkt me dat dat voor een Grieks kennende gebruiker wel meevalt. Zijn studentenversies van de lexica staan vol commentaar en verwijzingen. Ik ben mijn Homeros met plezier op een nieuwe manier gaan lezen.

De 'Perseus Treebank

Dat leuke plaatje hieronder is te vinden als je op de link in de titel klikt (en op het plaatje klikken maakt de afbeelding wat duidelijker). Bij het Perseusproject zijn ze bezig de structuur van klassiek Griekse en Latijnse werken in kaart te brengen. Het interesseert me ietsje minder, maar toch pet af voor het (blijkbaar) monnikenwerk. Analoog komt nog altijd vóór digitaal, zo te lezen. Hoe ze het allemaal doen is hier te vinden.



-----------------------------------------------------
* Ik wilde wel weten wat Riaño met 'functioneel' bedoelde, en hij heeft me prompt het volgende antwoord teruggestuurd: "For the wordclouds I considered functional words all prepositions, conjunctions (subordinate & coordinative), particles & pronouns. I omitted numerals & the most common adverbs & discourse markers & (for a mix of reasons) the verbs εἰμί, εἶμι, τίτημι, ἵημι, φημί, ἧμαι."