De column van Joren Vermeersch, vandaag in De Standaard, bespreekt het fenomeen van de ‘politieke martelaar’, mensen die door de gevestigde orde ‘uitgespuwd’ worden en die daarna dan door de goegemeente als helden vereerd worden. Het onderwerp is best wel geschikt voor een interessant praatje. Vond ik en ik begon te lezen.
Je ziet eerst een dramatische plaat, met als onderschrift “De moord op de latere Atheense martelaren Harmodius en Aristogeiton”, en krijgt onmiddellijk het erbijhorende verhaal:
Misschien het oudste geval is dat van de Atheense broers Harmodius en Aristogeiton. Na een mislukte aanslag op de laatste tiran van Athene, Hippias, werden zij in 514 voor Christus in het openbaar doodgemarteld. De Atheners gingen de broers al snel vereren als helden van de vrijheid (eleutherioi). Daarmee werd het zaadje geplant voor de democratische omwenteling zes jaar later. (DS ‘Het rijk van de martelaar’, 15/02/2021)
Dat beeld van een zaadje planten komt mij na zo’n gewelddadige geschiedenis wat onevenwichtig over, maar goed, de betekenis is duidelijk.
Maar wat ook meer dan duidelijk is, is dat hier een hele zak zaden van desinformatie en on-feiten welig gewoekerd en getierd heeft. En dat op maar nauwelijks 8 regels tekst. Die Joren* kan er wat van.
Over het plaatje wil ik dadelijk ook nog wat zeggen, maar eerst toch een beetje close reading. Harmodius en Aristogeiton waren geen broers. Zij waren minnaars naar oud-Griekse gewoonte, Aristogeitoon de erastès (de oudere) en Harmodius de eromenos (de jongere). En waarom hadden ze het op beide tirannen van Athene gemunt (dus niet alleen Hippias)? Omdat tiran Hipparchus zijn wellustig oog had laten vallen op Harmodius, maar deze had hem afgewezen. Waarna Hipparchus uit nijd een verbod had uitgevaardigd tegen de zus van Harmodius: zij mocht niet mee opstappen in de stoet van de Panatheneeën. Deze schande voor de familie moest gewroken worden met de dood van beide tirannen: dàt was de aanleiding. Hippias werd slechts de laatste tiran nadat zijn broer Hipparchos, medetiran, bij de aanslag het leven liet. Harmodius werd ter plaatse bij de aanslag gedood, en alleen Aristogeitoon werd publiekelijk doodgemarteld.
Je kunt verder in het artikel nog een Plinius de Jongere vinden die ‘radeloos’ naar Trajanus schrijft i.v.m. de Christenen. Iedereen die die brief gelezen heeft (ik in ieder geval ettelijke keren, hij zat in mijn cursus) weet dat dit een heel rustige brief is, waarin bezorgdheid en twijfel te vinden is, maar geen paniek.
Er zijn journalisten die graag een dramatische pen hanteren. Ik zap dan weg.
–--------------------------------------------
*‘Joren Vermeersch is jurist, historicus en auteur.’
