Seisachtheia

Er heerst een merkwaardige schaarste aan toespelingen in de krantenberichtgeving over het Griekse schuldenprobleem. Toespelingen die vlotjes uit de mouw kunnen glijden van een degelijk opgeleide journalist. Dus niet zomaar even een Grieks woord zoals drama of tragedie gebruiken, maar wat diepgaander. Zoals de cartoon in het vorige bericht, waar het een plezier is om al de betekenislagen te ontdekken. Ik sloeg gisteren De Standaard nog eens open, waarin een Annelien De Greef een knip-vertaal-plakwerk presenteerde over een Koreaanse dominee 'die in een zaal met lichtgevende blauwe kruisen elke week de mis opdraagt'. Dzjiezus. Een dominee?

Met tegenzin bladerde ik verder, niet verwachtend alsnog iets degelijks te zullen vinden. Mis.
Nu laat ik het aan u over om Paul Goossens al of niet als degelijk te bestempelen, maar die oude krokodil kent wel zijn klassieken.
"Ook zonder het lezen van de Ilias kun je erachter komen dat Griekse helden en halfgoden kwetsbaar zijn. Voor Wolfgang Schäuble en zijn partners in crime volstond een oppervlakkige lezing van de kranten om de achilleshiel van Alexis Tsipras te vinden en vervolgens zijn regering uit te roken."
Die achilleshiel en dat uitroken vormen een ietwat wilde combinatie, maar overdrachtelijk gesproken kan het wel. Ook dat andere klassieke cliché liet Goossens niet aan zich voorbijgaan: "Op vraag van Duitsland haalde Europa immers een paard van Troje binnen, en het luistert naar de naam IMF."

Eindelijk nog eens een toespeling naar wat wij in betere tijden graag onze Griekse erfenis noemen. Een oppervlakkige, gemakkelijke, mythologische misschien, maar oké. De echte, inhoudelijke toespeling, die zo duidelijk voor de hand ligt, die schittert tot mijn verbazing in onze kranten door afwezigheid. Misschien verwacht ik wat te veel van de huidige generatie krantenschrijvers. In de geschiedenisboeken van de jaren '60 waren Griekenland en Rome nog dwingend aanwezig. Misschien zijn ze er nu uit verdwenen, samen met de seisachtheia (σεισάχθεια), het levenswerk van de Griekse wetgever Solon. Toch ligt dit aan de grondslag van wat wij sindsdien 'democratie' noemen en als zodanig hoort het in die boeken gebeiteld te blijven - en onthouden te worden door toekomstige 'duiders'.

Democratie is niet ontsproten aan een theoretiserend filosofisch brein, maar is het product van concrete maatregelen. In het begin van de 6e eeuw v.C. in Athene - en ik citeer nu mijn Winkler Prins die ik voor zoiets altijd nog betrouwbaarder vind dan Wikipedia - werd Solon tot archont met onbeperkte macht gekozen om de sociale problemen die de Attische maatschappij teisterden, op te lossen. De adel bezat de meeste grond en alle politieke rechten; kleine boeren waren een soort horigen geworden of zelfs in schuldslavernij geraakt. (-) Solon bracht nieuwe wetten en maatregelen tot stand op sociaal, economisch en politiek gebied. Tot de sociale maatregelen hoorde de seisachtheia (= afschudden van de last); alle schulden met de grond of de persoon als onderpand werden voor eenmaal gedelgd.  (Mijn onderstreping) Voortaan was het verboden de persoon als onderpand te geven. (-) De handel kreeg een extra injectie door de overgang van de zwaardere muntstandaard van Aegina op de lichtere van Chalkis. (-) Volgens de overlevering liet Solon de Atheners zweren dat zij minstens tien jaar zijn wetten onveranderd zouden laten. Vervolgens ging hij op studiereis.

Kijk, dat laatste vind ik leuk. 'En nou regelen jullie het verder zelf maar'.

Er staat nog veel meer in de WP. Bijvoorbeeld dat het niet helemaal geregeld raakt tijdens Solons leven, maar dat daarna nog een paar figuren de zaken verfijnd hebben tot de eerste prille democratie.

Volledige kwijtschelding van alle schulden... En dat lukte nog ook. Ik ga u niet vervelen met al de vrolijke kwinkslagen en zure toespelingen die u hierbij zelf ook kunt bedenken. Maar geef toe, dit verhaal levert toch minstens honderd cartoons op? (Hiernaast het logo van een eerder zure actiegroep)

-------------------------------------------------

Postscriptum: Solon de dichter

Ja, naast het staatsmanschap gaf Solon zelfbewust ook in dichtvorm (elegieën en dithyramben) commentaar bij zijn acties en verwezenlijkingen. Zijn poëzie zou nog tot in de 4e eeuw gereciteerd en gezongen zijn in Griekenland. Het volgend fragment heb ik tijdens mijn studies leren kennen en iedere keer ben ik weer ontroerd door het engagement dat eruit spreekt voor de gelijkberechtiging van de 'gewone' man. Want dat kenmerkte Solon: het op de bres staan voor de mensen die weerloos zijn tegenover een inhalige rijke aristocratie.

...Πολλοὺς δ΄ Ἀθήνας, πατρίδ΄ εἰς θεόκτιτον,
ἀνήγαγον πραθέντας, ἄλλον ἐκδίκως,
ἄλλον δικαίως, τοὺς δ΄ ἀναγκαίης ὑπὸ
χρειοῦς φυγόντας, γλῶσσαν οὐκέτ΄ Ἀττικὴν
ἱέντας, ὡς ἂν πολλαχῇ πλανωμένους·
τοὺς δ΄ ἐνθάδ΄ αὐτοῦ δουλίην ἀεικέα
ἔχοντας, ἤθη δεσποτῶν τρομευμένους,
ἐλευθέρους ἔθηκα. ταῦτα μὲν κράτει
νομοῦ βίην τε καὶ δίκην συναρμόσας
ἔρεξα καὶ διῆλθον ὡς ὑπεσχόμην.
Θεσμοὺς δ΄ ὁμοίως τῷ κακῷ τε κἀγαθῷ͵
εὐθεῖαν εἰς ἕκαστον ἁρμόσας δίκην,
ἔγραψα.

(-)
Velen heb ik teruggehaald naar Athene,
naar hun door een god gestichte vaderland,
die verkocht waren - de een onrechtmatig,
de ander gerechtvaardigd - en nog anderen
die in ballingschap gegaan waren in uiterste nood,
die hun Attische dialect niet meer spraken - zo
veel en ver hadden zij rondgezworven.
En de mensen hier ter plaatse, die in een 
onwaardige slavernij verkeerden,
sidderend voor de grillen van hun meesters,
die heb ik de vrijheid bezorgd.
Dat heb ik verwezenlijkt door macht en recht 
te verenigen in een sterke wet en die 
heb ik ten uitvoer gebracht zoals beloofd.
En wettelijke reglementen heb ik neergeschreven, 
waarin ieder, van lage stand en van hoge,
gelijkelijk een eerlijke en rechtvaardige 
behandeling wordt toegemeten.
(-)