Καλòς παῖς in Afghanistan

'Een man moest een jongen het hof maken met bijvoorbeeld geschenken zoals speelgoed, dieren of een groot geschenk zoals bijvoorbeeld een rijpaard. De jongen was dan officieel de vriend van de man, en werd meegenomen naar feesten, drinkgelagen en andere sociale plaatsen en gebeurtenissen.'

Voor deze Griekse vorm van liefde, pederastie genoemd, golden een aantal regels. De jongen (eromenos) was tussen 12 en 18 jaar oud, al in de pubertijd, maar nog niet volgroeid, en had een passieve rol in de relatie. De man (erastes) was volwassen en wierp zich op als de mentor van de jongen. Hij vroeg de vader van de jongen om toestemming en probeerde de jongen aan zich te binden door hem geschenken te geven, bv. een haas als huisdier. In de context van deze hofmakerij kunnen ook de ‘kalos’-inscripties op vazen gezien worden. Op deze vazen staat de afbeelding van een mooie jongen met het opschrift ‘xxx is mooi (kalos)’. Het laatste citaat komt van dit adres.

Wie heeft niet Plato's Symposion gelezen, met het relaas van Alcibiades over zijn pogingen om Socrates tot zijn erastes te maken? Of de beschrijving van de jonge Charmides door Socrates (155d): "Die ogen, vriend! Die ogen! Niet te beschrijven! (-) En op dat ogenblik, mijn waarde, op dat ogenblik zie ik wat onder zijn kleren zit. Ik gloei. Ik ben niet langer mezelf meester." (X. De Win) Kortom, verhalen over een mannenwereld, waarin het sociale leven draait rond een oudere man/jongeman-relatie. Seksueel getint, ook al vonden de oude Grieken die-het-voor-het-zeggen-hadden anale penetratie not done, maar intercrurale seksualiteit wel dus. (In verband hiermee ook dit.) Op mijn school werd daar niet over gesproken (over seks überhaupt niet, toen), het zou het beeld van de edele Griek die de democratie heeft uitgevonden wat minder zuiver gemaakt hebben. Blijkbaar heeft dat verzwijgen tot ver in de twintigste eeuw geduurd, volgens een (zeer grondig) artikel over Griekse pederastie: "In 1910 a book called Maurice by E. M. Forster made reference to this "code of silence" by having a Cambridge professor employing “Omit: a reference to the unspeakable vice of the Greeks.” Four decades later in the 1940s: “This aspect of Greek morals is an extraordinary one, into which, for the sake of our equanimity, it is unprofitable to pry too closely”, by H. Michell. It would not be until 1978 when an English book on this topic, titled Greek Homosexuality, was published by K. J. Dover."

Frapperend gelijklopend zijn de berichten die ons al enkele jaren uit Afghanistan bereiken. De krant De Standaard publiceerde in 2002, 19/1, foto's van talibanstrijders uit Kandahar die de mannenvriendschap uitstraalden (genomen tegen het bevel van mullah Omar in). Na het vertrek van de taliban in 2002 kwam de pederastie, waarvoor Kandahar in heel Zuid-Azië berucht was, weer op gang. Zo kwamen mannen met hun jonge vriendjes, ashna's, weer openlijk op straat. "This Pashtun tradition is even reflected in Pashtun poetry, odes written to the beauty and complexion of an ashna, but it is usually a terrible fate for the boys concerned. It is practiced at all levels of Pashtun society, but for the poorer men, having an ashna can raise his status. When a man sees a boy he likes — the age they like is 15 or 16 — they will approach him in the street and start talking to him, offering him tea," said Muhammad Shah, a shop owner. "Sometimes they go looking in the football stadium, or in the cinema" (which has yet to reopen). "He then starts to give him presents, hashish, or a watch, a ring, or even a motorbike," Shah continued. "One of the most valued presents is a fighting pigeon, which can be worth up to $400." (citaat).

En nog niet zo lang geleden kwam Afghanistan opnieuw op deze manier in het nieuws, nu met de bacha bereesh, jongens die zich voor geld door mannen laten toeëigenen en voor hen dansen. Hier gaat het over een gewoonte in het Noorden van het land. "The practice, called "bacha bazi" -- literally "boy play" -- has a long history in northern Afghanistan, but sometimes it does not stop with just dancing. I very much enjoy hugging a boy. His smell and fragrance kills me, said Yawar."

Het Griekse pederastisch gedrag is door heel wat geleerden onder de loep genomen (zie hier onder Modern Scholarship) en allerlei analyses hebben proberen te verklaren wat vaak als 'onnatuurlijk' bestempeld wordt. De verklaring dat in een maatschappij, waarin de scheiding van de seksen extreem is (en de vrouw als minderwaardig wordt beschouwd en uit de openbaarheid moet blijven), deze jongens het surrogaat bieden voor wat wij kennen als verliefd gedrag, met alles wat daarbij komt - vind ik hoogst aannemelijk.

Toch is het niet om deze uitspraak te doen dat ik dit onderwerp aangesneden heb. Mijn vermoeden is dat de oude Grieken deze 'cultuur' in die streken geïntroduceerd hebben.
De link tussen pederastie in Afghanistan en de verovering en kolonisatie van dit gebied door Alexander de Grote heb ik bij een search op het internet niet kunnen vinden, wat niet betekent dat er nog niet over geschreven is. Ik hoop dat iemand hierop reageert en mij corrigeert waar nodig.
Enkele elementen hierbij: het huidige Afghanistan was, toen Alexander er aankwam, een Perzische provincie. (Wikipedia) Gedurende de ca. drie jaar dat hij door het gebied trok heeft hij er ettelijke steden, meestal Alexandria genoemd, gesticht.
  Een kaart bij de beroemde roman van Mary Renault over Alexander, The Persian boy, illustreert dit duidelijk. Alle huidige grote Afghaanse steden blijken stichtingen te zijn van Alexander: Herat, Kaboel, Kandahar, Ghazni, enz. Een Nederlandse Afghanistankenner, Willem Vogelsang, heeft mede hierover een artikel gepubliceerd onder de titel Afghanistan als Ideaal Vakantieland.Hij zegt o.a.: "(-)...nog noordelijker. In die contreien heeft Alexander ruim twee jaar moeten vechten, maar ‘s winters trok hij telkens weer terug naar Bactra in Noord-Afghanistan. Daar was het veilig. Zo veilig, dat het noorden van Afghanistan voor de Grieken en Macedoniërs na de dood van Alexander (hij stierf in 324 in Babylon, in het huidige Irak) een soort beloofd land werd, waar duizenden kolonisten zich vestigden, Griekse steden werden gebouwd en de Griekse taal en het Griekse schrift algemeen werden gebruikt. Hier werden uitgestrekte irrigatiewerken aangelegd. Maar ook in het zuiden kwamen Grieken wonen. Tijdens opgravingen in 1978 vonden we in Oud Kandahar een prachtige Griekse inscriptie uit het midden van de derde eeuw voor Chr. (-) Voor de Grieken en Macedoniërs was het land een ideaal gebied voor R&O, Rust en Ontspanning."

Rust en ontspanning: op oud-Griekse wijze?

Terugkeer naar de moederschoot

De bibliotheek van de Universiteit Gent doet sinds een paar jaar aan electronische archivering van publicaties van 'eigen mensen' in het Institutional Archive van de Ghent University Library. Naar die electronische moederschoot van de Gentse alma mater is ook mijn licentiaatsthesis teruggekeerd.

(Even eerder ben ik begonnen aan een egotripje over deze academische productie van mijn hand en hier ga ik daar nog even op door. Geen probleem als je dit bericht overslaat ;-)

Na het omzetten van het papieren exemplaar naar pdf heeft zoon Erik het er niet bij gelaten, hij had er tenslotte behoorlijk wat tijd ingestoken. Hij heeft het dus ingediend bij het voornoemde archief en hup (= na een paar maanden van wat naar ik vermoed incubatietijd is) daar staat het wetenschappelijk te wezen tussen al die andere publicaties.
Een paar details: dit is voorlopig de oudste thesis van Letteren en Wijsbegeerte in het archief en oudste thesis tout court voor zover ik kan zien. De volgende thesis dateert van 1999. Eén andere publicatie, niet-thesis, is ook van 1968. De eerste oudere van de electronisch gearchiveerde publicaties-algemeen dateert van 1934.
Dus, beste collega's van de jaren zestig: hier is nog een groot gat dat gedicht moet worden!