Dorische orde

In 550 v.o.t. bouwden de Grieken in Korinthe een tempel voor Apollo volgens de eerste klassieke bouworde, de Dorische. Millennia lang hebben toeristen dit bouwwerk bewonderd, in de antieke periode waarschijnlijk op hun weg naar het hoger gelegen heiligdom van Aphrodite, om zich daar haar rituelen te laten welgevallen.

Zeven zuilen staan er nog, ruig, verweerd, en we hebben geleerd om dit mooi te vinden. Als daar een ongerepte tempel stond zouden we niet geloven dat die 'echt' was. Die hoort in het verleden thuis. Een 20ste-/21ste-eeuwse zienswijze. We willen ons inbeelden wat er echt geweest is. Zoals een trend in de hedendaagse kunst. Die hangt/staat erbij zoals de Dorische zuilen van Korinthe, als een vage schaduw van 'iets echts' dat we onder het raadselachtige en vervormde mom moeten vermoeden. Als we het niet direct snappen staat er wel een kunstpaus klaar die het ons haarfijn zal uitleggen.

Maar niet Roy - sweet dreams baby - Lichtenstein. Die schiet met zijn Temple of Apollo (1964) recht in de roos, zonder verduidelijkend gezwets. Dàt is ons beeld van de oudheid, een (en we moeten het woord durven gebruiken) kapotte tempel, tot icoon verheven. Lichtenstein is nog mild geweest: afgezien van een paar stukjes uit de zuilen staat die er stralend wit bij, op een gaaf, zij het beperkt, voetstuk. En waar in het echt de Korinthische abaci afgebrokkeld zijn, heeft hij ze hier netjes in het vierkant weergegeven, zoals het hoort in de Dorische orde.

Bij de vorm van de zuilen is hij dan weer niet zo orthodox geweest en heeft hij zich geïnspireerd op de toeristische folders waarin je slanke Ionische zuilen tegen een paradijselijk blauwe achtergrond aantreft. Die Dorische zuilen zouden bij de allereerste tempels boomstammen geweest zijn en de latere stenen exemplaren behielden die vorm: breder tot het midden en dan smaller wordend naar boven toe. Ze bestonden meestal uit op elkaar gezette 'trommels', maar die van Korinthe zijn monolieten. Ook de toeristische van Lichtenstein, zo te zien.

Tot zover over de 20ste en 21ste eeuw. De 19e daarentegen...

Vergeet de Renaissance en het Classicisme, dat waren intellectuele en modieuze stromingen. In de 19e eeuw dweepte men met de oudheid. Het verheven ideaal van een klassieke voortijd werd innig en diep doorleefd in het Duitse Idealisme en de Romantiek. Of wat men zichzelf inbeeldde rond de zeven zuilen van Korinthe. En als je dan ook nog over geld beschikte, dan was de weg vrij naar een nieuwe klassieke verlichting, waarin de volksziel opgeheven werd naar het niveau van een klassieke cultuur. En Ludwig van Beieren had geld, toch nadat pa en Napoleon het tijdelijke met het eeuwige verwisseld hadden. Hij was ook diep doordrongen van de grootsheid van zijn cultuur, de Germaans-Duitse. Daarvoor kon alleen het verhevenste symbool staan: een Dorische tempel zoals het Parthenon.



Vanuit Regensburg kun je met de boot naar Donaustauf varen en daar na een klim het Walhalla bereiken. Maar het was die dag 'ein Wetter um junge Helden zu zeugen' en wij verkozen de auto - veel dichter bij en enkele liters zweet minder.

'Walhalla' is in de Germaanse mythologie de plaats waar de zielen van de doden naar toe gaan, zoals de eeuwige jachtvelden van de indianen, of de Elyseese Velden van, ja inderdaad, de antieke Grieken. En in dit Walhalla bevinden die Germaanse zielen zich ook, toch de aanzienlijkste, opgeborgen in hun smetteloos witte borstbeeld: de ogen leeg, niet beschilderd, zoals men zich het Griekse ideaal inbeeldde. Voor de duidelijkheid: Ludwigs Duits-Germaanse ruimte is behoorlijk ruim opgevat. Ik heb dus een eerbiedige groet kunnen richten naar Peter Paul Rubens, Memling en Van Dyck, Michiel de Ruyter en Maarten Tromp, en nog enkele andere Nederduitse groten. De heldenreeks wordt ook voortdurend aangevuld, bij besluit van de Beierse ministerraad. Zo vind je er nu bijv. Albert Einstein, en, als voorlopig laatste, Sophie Scholl*.

Als het de bedoeling van een kunstwerk is om verwarring te stichten en vaste ideeën overhoop te halen, dan komt dit Dorisch monument in zijn Germaanse parallax daar dicht bij in de buurt. Ik was langs achter toegekomen en had een goed zicht op het achterfronton, met zijn mooie Griekse reliëfs - dacht ik toch, tot ik beter toekeek :-)

(klikken en scrollen) 

---------------------------------------------
* [Sophie Scholl was een studente in München in de nazitijd die verzet pleegde en daarvoor geëxecuteerd werd. Het blijft nuttig alert te zijn en niet toe te geven aan een misschien natuurlijke neiging om de geschiedenis te comprimeren tot Ludwig en Hitler samenvallen. Schwärmen met een geselecteerd verleden is een steeds terugkerend verschijnsel. Dat dit in de nazitijd een element was in de gruwelijke ontsporing van een volksgroep stemt tot nadenken, maar wijst daarom nog niet op een vast oorzakelijk verband.]
.