vrijdag 15 maart 2019

Een klassieke reflex


An Australian-born suspect’, zo omschrijft de premier van Nieuw-Zeeland, Jacinda Ardern, de man die vandaag 49 mensen doodschoot in moskeeën in Christchurch, hoofdstad van het  Zuidelijke Eiland. De man is geen Nieuw-Zeelander van geboorte, he had been in New Zealand "a relatively short time". Ik interpreteer dit als ‘een kleine troost bij deze verschrikkelijke gebeurtenis’. Het is gedrag dat niet bij haar land hoort: Nieuw-Zeelanders zijn verdraagzaam, gastvrij, hartelijk voor iedere medebewoner. Dat was natuurlijk even slikken voor Australië.

Hoe je het ook draait of keert: het is en blijft een Australiër. Hoe reageren de Australiërs hierop? Alvast één mea culpa valt te lezen, zij het in omfloerste vorm, in een kop van de krant ‘The Australian’:



"Wij hebben een slechterik geëxporteerd."

Maar ook de verdediging begint op gang te komen. De Australische senator Fraser Anning heeft verklaard dat de schietpartij te wijten is aan de moslimimmigratie. Verdere uitleg bij deze uitspraak lijkt me overbodig, de gedachtengang is bekend genoeg. De klassieke reflex.

Klassiek in de dubbele betekenis van het woord: er gebeurt een ramp, of een situatie wordt als uiterst slecht of ongewenst aangevoeld, en de beschuldigende vinger wijst naar buiten. De uitspraak van Ardern is feitelijk bedoeld, niet beschuldigend, maar creëert ongetwijfeld dat effect bij de Nieuw-Zeelanders. Haar beschrijving van Nieuw-Zeelands warme, inclusieve maatschappij verhoogt dit effect zeker.

Iets wat ruim een eeuw geleden als een verwoestende en niet te genezen ziekte beschouwd werd  was syphilis. En wat hoorden we in de geschiedenisles? De Fransen spraken over ‘le mal anglais’, de Engelsen over ‘the French disease’. Of de Joden, als zondebok voor de belabberde Duitse economische situatie in de jaren ’30. Zij waren volksfremd en volksfeindlich. Wat mij bij de dubbele betekenis van ‘klassiek’ brengt: bij Livius staat een prachtig voorbeeld van deze gedachtengang.

De affaire van de Bacchanalia*


In 186 v.C. komt in Rome een gevaarlijke ‘samenzwering’ aan het licht, in de vorm van een bacchantische sekte die als een kanker woekert. De bacchanten begaan de meest liederlijke en moorddadige schanddaden. De consuls moeten optreden (voor drama één adres: Livius:-). Hoe is dat kunnen gebeuren?

Livius: “In een eerste stadium was er een Griek van lage afkomst naar Etruria gekomen, een soort van priester, een ‘waarzegger’. Hij ging voor in heimelijke nachtelijke riten. De schadelijke invloed van dit verderfelijke fenomeen drong vanuit Etruria tot in Rome door als een besmettelijke ziekte.”
Ziezo, het waren geen echte authentieke Romeinen.

En voor de lezer die hiervan niet direct overtuigd is laat hij het in de volksvergadering door de bevoegde consul nog eens duidelijk zeggen:
“Voor geen enkele volksvergadering, medeburgers, is ooit het plechtig gebed tot de goden zo toepasselijk, ja zelfs noodzakelijk geweest als dit hier, dat jullie eraan herinnert, dat dit onze goden zijn, waarvan jullie voorouders oorspronkelijk bepaald hebben dat zij geëerd, vereerd en aanbeden moesten worden, niet die goden, die het denken van de mensen geïnfiltreerd hebben met verdorven en onromeinse godsdienstige praktijken en hen als het ware met prikkels van de Furiën tot elke misdaad en tot iedere losbandigheid drijven.” (Livius 39,15,1 e.v. als u de moed opbrengt om dit verder te lezen, hij gaat nog enkele hoofdstukken door :-)

En het is niet opgehouden voor Rome. Daarom als coda hier de overbekende tekst in Tacitus:

“...hen, die gehaat waren om hun schanddaden en die het volk Christenen noemde. Hun naamgever, Christus, was tijdens Tiberius' oppergezag onder de procurator Pontius Pilatus ter dood gebracht; tijdelijk onderdrukt, brak hun verderfelijk bijgeloof weer uit, niet alleen in Judea, de wieg van dat kwaad, maar ook in Rome...” (Ann. 15.44**)

Tijdelijk is hier het juiste woord.

---------------------------------------------------------------------------------
* De titel van een monografie van mijn hand voor leraren Latijn.
** "(-) auctor nominis eius Christus Tiberio imperitante per procuratorem Pontium Pilatum supplicio adfectus erat; repressaque in praesens exitiabilis superstitio rursum erumpebat, non modo per Iudaeam, originem eius mali, sed per urbem etiam."



1 opmerking:

Anoniem zei

Inderdaad het uiterst slechte was Rome zelf.