I thank on my knees him who directed my early education, for having put into my possession this rich source of delight

De bovenstaande woorden over een klassieke opleiding zijn van Thomas Jefferson, 3e president van de USA en de hoofdauteur van hun onafhankelijkheidsverklaring.

Het blijft verrassen hoeveel klassieke beeldcultuur je aantreft in 'Amerika', dat, toch volgens een gangbare opinie, hét thuisland van de cultuurbarbaren is. Het hangt natuurlijk af van wat volgens iemand cultuur is en dus zou ik met gerust gemoed kunnen beweren dat, kijkend naar het huidig televisieaanbod, ook België best in die categorie kan vallen.

Onlangs was ik nog eens terug voor een bezoek aan de States, en tussen een rack of baby back ribs en een New York strip door stippelden we de 'stops' uit waar we naar toe wilden. In Kentucky. De groene Michelin gaf twee sterren aan het Old State Capitol in Kentucky's hoofdstad Frankfort. "...flawless Greek Revival creation", "...the building mimics the greek temple of Minerva..." De combinatie van 'greek' en 'Minerva' deed even nadenken, maar goed, het is de Michelin, ze bedoelden waarschijnlijk het Parthenon. We zouden wel zien.

We vertrokken oostwaarts, met Fort Knox in onze rug (viel niet te bezoeken), richting 'parthenon'. Wat we niet wilden missen was een bezoekje aan de 'Bourbon Capital of the World' (Bardstown), meer in het bijzonder het bourbonmuseum. Klein, maar goed gedocumenteerd, maakte het ons heel wat wijzer. George Washington had een winstgevende whiskystokerij. Hij vond dat iedereen recht had op zijn dagelijkse portie van het goedje. Ook whiskystoker Elijah Craig ken ik nu, maar om een heel andere reden. Hij stichtte namelijk de eerste 'classical school west of the Appalachians', waar the 'scholars' hun schoolgeld voor de helft in natura moesten betalen, en bij voorkeur hun eigen bed meebrengen. Latijn en Grieks waren de hoofdvakken, naast een aantal, niet nader genoemde, gebruikelijke sciences (zie rechtsboven). Dat was in 1787, in de nog maar pas onafhankelijke USA.

(De eerste Latijnse school stond/staat in Boston, gesticht in 1635 in de toen nog Britse kolonie. Hierover, en over nog meer, heb ik het in mijn artikeltje 'Classica Americana' van 1996.)

Over Frankfort en zijn Old State Capitol (1829) kan ik kort zijn. De hoofdstad van Kentucky is een stil dorpje van 28.000 inwoners met een aantal torengebouwen waar de 'regering' huist, het Old Capitol is gelegen in een mooi parkje en niet open op dinsdag, toen wij er waren met een leugenachtige Michelin in de hand, en het tempelaspect bevindt zich uitsluitend aan de voorkant, met een ionische zuilenpartij, dus: welke tempel van Minerva bedoelt de Michelin? Die van Athena Nike? Maar één bewering is waar: het is een flawless Greek Revival creation. Wat er staat is mooi. Een paar fotootjes hierbij.

Na nog wat omzwervingen belandden we weer in Pittsburgh, plaats van aankomst en vertrek, en van een aantal universiteiten waaronder het befaamde Carnegie Mellon, genoemd naar de twee invloedrijke industriëlen van wie de wetenschappelijke stichtingen samengevoegd werden in 1967. Carnegie, steenrijk geworden in de staalindustrie, stichtte niet alleen in 1900 deze universiteit, maar gebruikte zijn rijkdom voor nog veel meer goede doelen en, in de geest van de tijd, voor o.a. een indrukwekkende verzameling afgietsels van klassieke en Europese beeldhouwwerken en architectuur, die hij vanaf 1895 liet onderbrengen in zijn Carnegie Museum of Art.

En opnieuw kwamen we het Parthenon tegen, nu langs de binnenkant, want één van de zalen van het museum is een replica van de cella van het Parthenon. Zo luidt het toch en ongetwijfeld wist men wel hoe het eruit zag vóór de Venetianen het toenmalige kruitmagazijn opbliezen. De zgn. Hall of Sculpture is echt een prachtige ruimte, met rondom Griekse beelden, waarin men graag ook trouwt of concerteert. Het is maar één van de vele zalen in het steeds groter geworden museum, maar voor ons onderwerp hier vermeld ik alleen die andere zaal, de Hall of Architecture, die bijna het tegenbeeld vormt van de Sculpture Hall, waar helderheid, eenvoud van lijnen en overzichtelijkheid de toon zetten. De Hall of Architecture (gemodelleerd naar het Mausoleum van Halicarnassus), een veel grotere ruimte, komt over als een brocantezaal, waarin alles te vinden is, maar niet zo eenvoudig. De baptisteriumpoorten van Florence, de Zeus van Otricoli, karyatiden, parthenonmaquette, enz., het staat er allemaal, maar overzicht is zoek. Het ene kunstwerk duwt het andere weg. Eenzaam en verloren in een hoekje ontdekte ik Homerus:-) Deze perceptie is natuurlijk een reactie van de verwende moderne bezoeker, die al overal geweest is en de beelden en gebouwen 'in het echt' gezien heeft. Een impressie ziet u hierboven.

Een eeuw geleden had men andere ideeën over replica's. En daarover heb ik weer bijgeleerd. Het maken van gipsafgietsels is een eeuwenlange drukke praktijk geweest vóór onze tijd van foto's en film en toerisme. Men haalde op die manier de kunstwerken naar de eigen stad, zodat studenten van kunst en architectuur met eigen ogen konden zien waar het allemaal om draaide. Het motto was "...that a replica of a masterpiece was superior to a mediocre original". Iedereen was zo in staat kennis te nemen van de klassieke cultuur. Met verbazing heb ik een afgietsel van meters en meters breed en hoog bekeken (van de façade van St.Gilles-du-Gard, mij onbekend tot nu toe) en dan pas beseft hoe belangrijk men dat afgieten vond. Carnegie heeft voor Pittsburgh een verzameling van ruim 140 stuks bijeengebracht.

Nu maakt men geen afgietsels meer, het zou de originelen kunnen beschadigen. Nog maar pas las ik het bericht over de 'schoonmaak' van de Venus van Milo, die allerlei sporen vertoond had van die afgietselpraktijk van eeuwen. Het kost natuurlijk niet zo veel meer om zelf naar Parijs te gaan kijken, en anders hebben we nog altijd 3D-video's. De tijden zijn veranderd.

Maar ik beveel de grootste argwaan aan tegenover een groene Michelin ;-)